Giżyński Lucjan

Lucjan Zygmunt Giżyński ps. „Gozdawa”, „Zamarstynowski” (ur. 20 maja 1909 w Śródborzu, zmarł 5 lipca 1946 w Ramli w Brytyjskiej Palestynie) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, dowódca batalionu im. Czarnieckiego znanego jako batalion „Gozdawa” w czasie powstania warszawskiego.

Życiorys

Lucjan Zygmunt Giżyński urodził się 20 maja 1909 roku w Śródborzu, w powiecie płońskim, w rodzinie Józefa i Józefy z Gierzyńskich. Ukończył gimnazjum w Warszawie i w roku 1930 otrzymał świadectwo dojrzałości.

W okresie od 15 października 1930 roku do 14 października 1931 roku był „szeregowym-uczniem” kursu unitarnego w Szkole Podchorążych Piechoty w Komorowie-Ostrowi Mazowieckiej, a w latach 1931-1933 słuchaczem Szkoły Podchorążych Piechoty. 5 sierpnia 1933 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1933 roku i 230. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a generał dywizji Kazimierz Fabrycy w zastępstwie Ministra Spraw Wojskowych przydzielił do 35 pułku piechoty w Brześciu nad Bugiem na stanowisko dowódcy plutonu^[1]. W styczniu 1936 roku został awansowany na porucznika. W tym samym roku objął dowództwo kompanii oraz został oddelegowany do Batalionu Stołecznego w Warszawie.

W kwietniu 1937 roku wrócił do macierzystego pułku i został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza, w którym objął stanowisko dowódcy kompanii „Zaostrowiecze” w Batalionie KOP „Ludwikowo”, gdzie służy aż do wybuchu wojny. W kampanii wrześniowej był dowódcą 7 kompanii 96 pułku piechoty. Walczył w obronie Lwowa, a po kapitulacji przedostał się do Warszawy.

Po zaprzysiężeniu od kwietnia 1940 roku działał w konspiracyjnej organizacji „Komenda Obrońców Polski”, a następnie w organizacji „Miecz i Pług”. W konspiracji był między innymi wykładowcą w Szkołach Podchorążych wystepując pod pseudonimem „Zamarstynowski”. Po raz drugi zostaje zaprzysiężony w maju 1944 roku po wstąpieniu do Armii Krajowej. Od kapitana Lucjana Fajera ps. „Organista” przejął dowództwo batalionu im. Stefana Czarnieckiego (nazywanego początkowo Batalionem Praskim i Oddziałem Praskim), który w kwietniu 1944 roku został wcielony w skład Zgrupowania AK „Łukasiński”.

W pierwszych dniach powstania warszawskiego kpt. Lucjan Giżyński ps. „Gozdawa” był dowódcą batalionu im. Stefana Czarnieckiego, a od 3 sierpnia do 9 sierpnia kpt. „Gozdawa” został faktycznym dowódcą obrony całego Starego Miasta i podlegały mu niemal wszystkie oddziały w tym rejonie.

Od 7 sierpnia batalion „Gozdawa” wszedł w skład Zgrupowania „Kuba”-„Sosna”, broniąc rejonu Placu Zamkowego i Placu Teatralnego. Od 10 sierpnia 1944 kpt. „Gozdawa” był dowódcą tego pododcinka.

Został odznaczony Krzyżem Walecznych rozkazem nr 11 z dnia 21 sierpnia 1944 roku dowódcy Grupy „Północ” oraz Krzyżem Virtuti Militari kl. V rozkazem nr 13 z dnia 23 sierpnia 1944 dowódcy Grupy „Północ”. Order został zweryfikowany pozytywnie uchwałą Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari z dnia 13 października 2011^[2].

Po ewakuacji ze Starego Miasta do Śródmieścia-Północ, kpt. „Gozdawa” dowodził pododcinkiem zamkniętym ulicami: Świętokrzyską, Marszałkowską, Alejami Jerozolimskimi, Nowym Światem a batalion wobec ogromnych strat został przeformowany w kompanię. Linie obronne dowodzone przez kpt. „Gozdawa” nigdy nie zostały zdobyte przez nieprzyjaciela.

Po upadku powstania warszawskiego kpt. Lucjan Giżyński przebywał w Oflagu VII A w Murnau, a po uwolnieniu przez oddziały amerykańskie 29 kwietnia 1945 roku zostaje wcielony do 13 Wileńskiego Batalionu Strzelców.

Ciężko chory leczył się w 5 Szpitalu Polskim w Kantarze (Egipt), a od lutego 1946 roku w British General Hospital nr 16 w Jerozolimie. Zmarł 5 lipca 1946 roku i został pochowany na cmentarzu wojskowym z okresu I i II wojny światowej (1914–1918 i 1939–1945) w Ramli (Grób posiada oznaczenie 7 H 19). Później ekshumowany i pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B 8)^[3].

Pośmiertnie kpt. „Gozdawa” – Lucjan Giżyński został awansowany do stopnia majora WP. W 1998 roku w Kościele Garnizonowym na ul. Długiej w Warszawie została wmurowana tablica upamiętniająca kpt. „Gozdawę”.

31 lipca 2013 roku w Muzeum Powstania Warszawskiego w Warszawie, w przeddzień 69. rocznicy Powstania, Prezydent RP Bronisław Komorowski przekazał Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari rodzinie majora Lucjana Giżyńskiego^[4].

Źródło:

- https://pl.wikipedia.org/wiki/Lucjan_Giżyński

- zdjęcia (większa ilość): Lucjan Zygmunt Giżyński / www.1944.pl