Bujnowski Józef

Pseud.: Alf; B.; B.J.; J.B. ; “Pięta”; St. Śl.; Stefan Rudawski; Stefan Ślepowron, “Walter"; Wilk.
Poeta, historyk literatury, eseista, krytyk literacki.

Urodzony 31 marca 1910 w majątku Okolica-Rudawa pod Brasławiem; syn Franciszka Bujnowskiego,
ziemianina, i Tekli z Józefowiczów. Do gimnazjum uczęszczał w Dziśnie. Po zdaniu w 1939 egzaminu
maturalnego studiował polonistykę na Uniwersytecie Stefana Batorego (USB) w Wilnie. Był jednym z
założycieli periodyku studenckiego Smuga, na którego łamach debiutował w 1932 artykułem pt.
„Problem motywu" (nr 2). W 1934 redagował wileńskie czasopismo Marsz. W tymże roku zawarł związek
małżeński z Ireną Wilhelminą Terwandówną . Po ukończeniu rocznej służby wojskowej w 1935, pracował
przez trzy lata jako nauczyciel gimnazjalny w Brasławiu. W tym czasie uzyskał magisterium na
USB (1938) oraz dyplom nauczyciela szkół średnich (1939). W 1939 otrzymał służbowe przeniesienie
do pracy w Wilnie, jako polonista w Liceum im. Śniadeckich i zastępca dyrektora w Gimnazjum i Liceum
im. ks. P. Skargi. Zmobilizowany po wybuchu wojny, walczył w 41. Suwalskim Pułku Piechoty.
Po kapitulacji Lwowa przebywał w radzieckim obozie jenieckim w miejscowości Pawliszczew Bor.
Zbiegł stamtąd w listopadzie 1939 i powrócił do Wilna, gdzie uczył w Gimnazjum nr 10
(dawnym Liceum im. Śniadeckich). Równocześnie brał udział w pracy konspiracyjnej jako członek Sztabu
Związku Walki Zbrojnej okręgu wileńskiego; za tę działalność otrzymał później Brązowy Krzyż Zasługi
z Mieczami. W kwietniu 1941 został aresztowany i przebywał kolejno w więzieniu na Łukiszkach w
Wilnie, w Gorkim, a po zwolnieniu w związku z amnestią , w kołchozie Sołomatowo koło Urżumu, skąd
udało mu się dotrzeć do Armii Polskiej w Jangi Julu. Wraz z wojskiem wyjechał do Persji, gdzie był
przydzielony czasowo do Komendy Obozu Cywilnego w Teheranie, a następnie do 5. Kresowej Dywizji
Piechoty. Uczestniczył w walkach 2. Korpusu we Włoszech; za udział w bitwie pod Monte Cassino
otrzymał Krzyż Walecznych. Od 1943 współpracował z wydawnictwem 5. Kresowej Brygady Wileńskiej Sitwa,
gdzie publikował wiersze, wspomnienia i artykuły. W 1945 został skierowany do pracy nauczycielskiej
na kursach maturalnych dla wojskowych w Matino. Był współzałożycielem w 1946 włoskiej sekcji
Polskiego PEN Clubu. W tym że roku został przeniesiony wraz ze szkołą z Włoch do Anglii, przez kilka
lat pracował w szkolnictwie cywilnym Komitetu Oświaty dla Spraw Polaków. Kontynuował równocześnie
twórczość poetycką . W 1947 został członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Od 1952 kierował
wydawnictwem Polskie Towarzystwo Literackie, prowadził też własną drukarnię. Również w 1952 rozpoczął
wykłady na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie, początkowo prowadząc w zastępstwie
prof. Zygmunta Lubicz Zaleskiego seminarium historycznoliterackie. W 1956 uzyskał doktorat na
podstawie pracy „Kompozycja utworów dramatycznych Stanisława Wyspiańskiego", napisanej pod kierunkiem
profesorów Manfreda Kridla i Zygmunta Lubicz Zaleskiego; habilitował się w 1964 na podstawie pracy
„Szkic literacki i krytyka artystyczna w literaturze polskiej na obczyźnie w latach 1940-1960".
W 1964 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1969 profesora zwyczajnego historii literatury
polskiej na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie. W 1967-71 oraz w 1978-85 pełnił funkcję dziekana
Wydziału Humanistycznego Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie oraz kierownika Katedry Literatury
Polskiej, z którą współpracował także w latach następnych. W 1964-69 pracował w Instytucie Polskim i
Muzeum im. gen. W. Sikorskiego w Londynie jako kierownik Biblioteki Podręcznej przy Archiwum Instytutu.
Nadto wykładał literaturę polską w Ealing Technical College oraz literaturę i język rosyjski w
Fulham & South Kensington Evening Institute. W 1964 został członkiem czynnym Polskiego Towarzystwa
Naukowego na Obczyźnie, a w 1965 Polskiego Towarzystwa Historycznego w Wielkiej Brytanii. W 1970-78
(z przerwami) prowadził jako visiting professor wykłady i seminaria na polonistyce uniwersytetu w
Amsterdamie. W 1972 wykładał literaturę polską na uniwersytecie w Heidelbergu, a w 1979-80 w School
of Slavonic and East European Studies na University of London. Wiersze, recenzje oraz artykuły
drukował w londyńskich pismach, m.in. Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza oraz Wiadomościach.
W 1988 otrzymał nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie za r. 1987. W 1991 został członkiem
Polskiego PEN Clubu. Odznaczony przyznanym w Londynie Krzyżem Kawalerskim (1967) i Oficerskim (1986)
Orderu Polonia Restituta oraz polskimi i zagranicznymi odznaczeniami za udział w II wojnie światowej.

TWÓRCZOŚĆ

1. Pęknięty tor. Poezje. Brasław: Nakł . i druk „Magata" 1937, 31 s.
2. Pięścią w twarz — kwiatami pod nogi. [2 cykle poematów). Brasław: Nakł . autora 1939, 30 s.
3. Ręce od brzegu. Poezje. Zbiór IV [!].[B.m.] Ziemia Święta; Druk Sefer, Tel Aviv 1943, 78 s.
Zawartość : Od Autora oraz wiersze w cyklach: I. Śladami sławy; II. Gorycz i walka;
III. Zakwitaj w sadach; IV. Ku własnej doli; V. Słowa srebrne; VI. Wschód mijany; VII. Droga w piołunach.
4. Brzozom w płomieniach. Poezje. Zbiór V. Włochy [B.m.]: Referat Kultury i Prasy Bazy 2 Korpusu 1945, 66 s.
Zawiera prozę poetycką oraz wiersze w cyklach: Nie trzeba marnować gwiazd; Rozsypał wicher; Brzozom w płomieniach.
5. Powroty. Poezje. Zbiór V [!]. Hannower: Pol. Związek Wychodźstwa Przymusowego 1947, 51 s.
6. Psychologiczne podstawy ustroju społecznego. Szkice społeczne. Londyn: Sitwa 1948, 31 s.
7. Rysy na pustce. Poezje. Londyn: Pol. Tow. Lit. 1953, 23 s.
8. Rzecz o przemijaniu. [Wiersze]. Kultura, Paryż 1953 nr 2/3 s. 73-77. Wyd. osob Paryż : Nakł . autora 1953, 7 s.
9. Lipowy witraż. Poezja. London: Caucasus Press 1954, 39 s.
10. Proseminarium historyczno-literackie pod kierunkiem prof. Z.L. [ubicz] Zaleskiego.
A: Organizacja studiów polonistycznych. B: Metodologia badań historyczno-literackich. C: Bibliografia.
D: Stan badań . Londyn 1954, 92 s. Uniw. na Obczyźnie. Wydz. Humanistyczny.
11. Odsyłacz w bezsens. Poezje. Londyn: Pol. Tow. Lit. 1955, 22 s.
12. Krawędzie. [Wiersze]. Londyn: Pol. Tow. Lit. 1956, 13 s.
13. Esej; Szkic literacki i krytyka artystyczna. [Szkice].
W: Literatura polska na Obczyźnie 1940-1960. T. 1. Londyn 1964 s. 209-264, 265-443.
14. O kobietach, diabłach i rycerzu. Igraszka poetycka. Londyn: Pol. Tow. Lit. 1964, 38 s.
15. Poranki i studia. [Wiersze]. Londyn: Pol. Tow. Lit. 1964, 62 s.
Zawartość: Poranki 1-17; cykl pt. Studia; Aglaja.
16. Przemiany we współczesnej poezji polskiej. Trzy wykłady. Kontynenty-Nowy Merkuriusz,
Londyn 1964 nr 64, 71, 72, 1965 nr 73/74-81. Wyd. osob. Londyn: Pol. Uniw. na Obczyźnie 1968, 100 s.
17. Spod gwiazdozbioru Wielkiego Psa. [Wiersze]. Wwa: LSW 1987, 111 s.
18. Koła w mgławicach. [Mikropowieść]. (Posł.:] W. Ligęza. Ilustr. R. Kopyść . Kr.: Baran i Suszczyński 1993,
142 s. Utwór poświęcony poległemu w bitwie pod Monte Cassino malarzowi i grafikowi, Ryszardowi Kopyściowi.

Rozprawy i szkice w czasopismach i książkach zbiorowych m.in.: Kompozycja utworów dramatycznych Wyspiańskiego.
Rocz. Pol. Tow. Nauk. na Obczyźnie 1955/56 t. 6 — Tragiczny Don Kichot. W: W pięćdziesięciolecie zgonu
Stanisława Wyspiańskiego. Londyn 1957. — Wyspiański spętany. W: Wyspiański żywy. Londyn 1957 s. 152-173.
— Zygmunt Lubicz Zaleski — życie i twórczość . Teki Hist., Londyn 1966-1968 t. 15 s. 329-340. — Motywy ideowe
we współczesnej poezji krajowej. W: Kurs wiedzy o Polsce współczesnej. Londyn 1968. — Neue Strukturen in der
gegenwartigen polnischen Poesie. Die Welt der Slaven, Wiesbaden 1969 z. 2 s. 193-214. — Poesia concreta
(Z badań nad poezją współczesną). W: Kongres Współczesnej Nauki i Kultury Polskiej na Obczyźnie. T. 1.
Londyn 1970 s. 265-279. — Gombrowicz en de theorie van de Zuivere Vorm. Soma, Amsterdam 1970 nr 28 s. 61-71
— Obraz międzywojennej literatury wileńskiej. W: Pamiętnik wileński. Londyn 1972 s. 207-232; przedr. w skrócie:
Poezja 1981 nr 5/6 s. 3-18. — Niektóre uwagi o tzw. IV systemie wersyfikacyjnym. W: Dutch Contribution to the
Seventh International Congress of Slavists. The Hague, Paris 1973 s. 165-236. — Poezja konkretna.
Poezja 1976 nr 6 s. 3-50. — Metodologiczne nieporozumienie w ocenie języka utworów dramatycznych Wyspiańskiego.
W: Vozmi na radost. To honour Jeanne van der Eng-Liedmeir. Amsterdam 1980. — Jak należy czytać poezję Miłosza.
Pam. Lit., Londyn 1981 s. 69-84; przedr. w: Antologia polskiej krytyki literackiej na emigracji 1945-1985.
Lubi. 1992 s. 161-175. — O liryce Tadeusza Różewicza na tle prądów panujących w literaturze światowej.
Poezja 1982 nr 5/6 s. 103-136. — Norwid jako poeta trudny. Specimina Philologiae Slavicae, Supplementband 23.
Sprach und Kulturkontakte im Polnischen, Gesamelte Aufsatze fur A. de Vincenz zum 65, Munchen 1987 s. 401-413.
— Przemiany w polskiej poezji poza granicami kraju. W: Literatura polska na obczyźnie. Londyn 1988 s. 43-64.
Praca redakcyjna
Literatura polska na obczyźnie. Pod red.[i ze słowem wstępnym] ... Londyn: PTNO 1988, 320 s. Pol. Tow. Nauk.
na Obczyźnie. Prace Kongresu Kultury Pol., t. V.

OPRACOWANIA (wybór)
Ank. 1957, 1967, 1976. — J Bujnowski: Retrospektywny wywiad. Pam. Lit., Londyn 1989 [wspomnienia z okresu
IX 1939-IX 1942]. — Wywiad: Los stanowi o kreowaniu słowa. (Z J.B. rozm. W. Ligęza). Arka 1992 nr 34.SWPP.
— PP (A. Szałagan). — Z.R. Wilkiewicz: Polnische Exilliteratur 1954-1980. Koln, Wien. 1991,M. Pankowski:
Mowa bez ziemi. Kultura, Paryż 1954 nr 9 [rec.: Rysy na pustce]. — M. Giergielewicz: Twórczość poetycka.
W: Literatura polska na Obczyźnie. T. 1. Londyn 1964 s. 113-115. — P. Kuncewicz: Agonia i nadzieja.
(Literatura polska 1918-1986): Łobodowski i całkiem nic znani. Prz. Tyg. 1987 nr 6. — A. Moskalowa:
J.B. Pam. Lit, Londyn 1988.

A.Sz.